Zaćma to choroba, której przyczyny ogranicza się zwykle w mediach do zaćmy starczej, która okazuje się być w rzeczywistości jedynie jednym z wielu powodów mętnienia soczewki oka. W istocie klasyfikacja zaćmy zakłada rozróżnienie zaćmy wrodzonej i zaćmy nabytej, obydwu równie poważnych grup przyczynowych zachorowania na kataraktę. Czym jednak zaćma wrodzona różni się od znacznie popularniejszej zaćmy nabytej? Jakie są jej przyczyny, objawy i metody leczenia?
Klasyfikacja zaćmy
Na wstępie warto jednoznacznie określić kategorie klasyfikacji zaćmy, które pomogą po części zrozumieć jak rozległą tak naprawdę chorobą jest zmętnienie soczewki oka. Uznawana za najbardziej popularną odmiana starcza choroby jest owszem spotykana u ponad 90% wszystkich pacjentów chorujących na zaćmę, jednak w dalszym ciągu nie jest ona jedyną przyczyną choroby. Zaćmę dzieli się dziś na dwie główne grupy:
- Zaćmę wrodzoną, spowodowaną przyczynami genetycznymi lub chorobowymi wieku dziecięcego (w tym także wieku płodowego)
- Zaćmę nabytą, będącą skutkiem podeszłego wieku (zaćma pierwotna), oraz różnych chorób metabolicznych, np. cukrzycy, urazów, czy przyjmowania określonych leków.
Choć obydwie grupy będą charakteryzowały się podobnymi objawami i przebiegiem, a jedyną szansą ich wyleczenia będzie operacja usunięcia zmętniałej soczewki i zastąpienia jej soczewką wewnątrzgałkową, zaćma wrodzona i zaćma nabyta różnią się od siebie znacząco.
Charakterystyka zaćmy wrodzonej
Zaćma wrodzona, podobnie z resztą jak jej nabyty odpowiednik trudno czasem zlokalizować wyłącznie na podstawie charakterystycznych objawów. Jednym z najważniejszych z nich jest tzw. biała źrenica, a więc uwidocznienie się przez otwór źrenicy zmętniałej soczewki i wrażenie mlecznego, szarego koloru źrenicy w miejscu, gdzie ta powinna być całkowicie czarna. Objaw ten nie jest jednak charakterystyczny wyłącznie dla zaćmy i choć zwykle jest powodem prowadzenia badań na wzroku małego pacjenta, w dalszym ciągu nie wskazuje jasno na to, z jaką chorobą mamy do czynienia. Podobnie jest też z innym charakterystycznym objawem zaćmy wieku dziecięcego – tzw. odruchu palcowo-ocznego Franceschettiego, który polega na zaciskaniu oczu piąstkami lub palcami. Obydwa objawy są mimo to doskonałymi sygnałami do podjęcia diagnostyki i leczenia w trybie ekspresowym, co sprawia że zaćmę wrodzoną wykrywa się często wcześniej, niż zaćmę nabytą.
Zaćma wrodzona może pojawiać się na jednym, lub obojgu oczu dziecka, bardzo silnie upośledzając jego rozwój. Groźniejszą odmianą jest tu oczywiście zaćma obuoczna, która może objawiać się jako oczopląs i pojawia się zwykle około trzeciego miesiąca życia. Niestety, oczopląs może utrzymywać się nawet po chirurgicznym usunięciu zaćmy, dlatego też zaćma wrodzona wymaga znacznie szybszej reakcji operacyjnej niż zaćma nabyta. Szacuje się, że jeśli operacja zaćmy wrodzonej nie zostanie przeprowadzona w ciągu pierwszych trzech do dwunastu miesięcy życia dziecka, szanse na odzyskanie pełnej sprawności wzrokowej są tu naprawdę niewielkie.
Podobieństwa zaćmy wrodzonej i zaćmy nabytej
Tym, co zdecydowanie łączy obydwa warianty katarakty jest sposób ich leczenia. W obydwu przypadkach jedynym wyjściem jest bowiem chirurgiczne usunięcie zmętniałej soczewki. Uważa się często, że wszczepianie soczewek wewnątrzgałkowych u tak małych dzieci narażone jest na ogromne ryzyko powikłań z powodu występowania dużego odczynu zapalnego wokół wszczepionej soczewki, dlatego też często traktuje się ją metodami korekcyjnymi odciążającymi zdrowe oko i pozwalającymi na doprowadzenie zaćmy do momentu, w którym operacja będzie bezpieczniejsza. Rozwiązanie to jednak nie zawsze przynosi skutki.
Sama operacja zaćmy wrodzonej i nabytej przebiega jednak podobnie i polega na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej soczewką wewnątrzgałkową. Operacja, jak i rekonwalescencja po niej nie trwają zwykle długo, choć w przypadku zaćmy wrodzonej będą one znacznie trudniejszym etapem – u dziecka konieczna będzie swoista rehabilitacja oka, gdyż na tym etapie doprowadzenie go do pełnej sprawności widzenia będzie trudne nawet przy użyciu soczewek multifokalnych.
Zaćma wrodzona jest stosunkowo małym odsetkiem wszystkich przypadków diagnozowania zaćmy, jednak w dalszym ciągu powinna być chorobą znaną i rozumianą przez rodziców – dziecko z niezdiagnozowaną odpowiednio szybko zaćmą może stracić szansę na oglądanie świata własnymi oczami znacznie szybciej, niż osoba starsza.